સમગ્ર ભારત સહીત ઉત્તર પ્રદેશના અયોધ્યામાં વાતાવરણ સંપૂર્ણપણે રામમય બની ગયું છે.અયોધ્યામાં બનેલા ભવ્ય મંદિરમાં રામલલાની પ્રતિમાના પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાને હવે માત્ર એક જ દિવસ બાકી છે. કાશીના મહાન વૈદિક વિદ્વાનો દ્વારા નક્કી કરવામાં આવેલા ધાર્મિક વિધિઓના કાર્યક્રમ અનુસાર, 22 જાન્યુઆરીએ બપોરે મૃગાશિરા નક્ષત્ર અને સંજીવની મુહૂર્ત દરમિયાન, વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી રામલલા દેવતાની આંખની પટ્ટી (દૈવી દ્રષ્ટિ) દૂર કરશે અને તેમને અરીસો બતાવશે. કાજલ લગાવવી અને તિલક લગાવશે. આ પહેલા મુહૂર્ત શુદ્ધિ સહિત અનેક વિધિઓ થશે. આ વિશેષ વિધિઓ વિશે, આ અંગે વિકાસ પાઠકે કાશી હિન્દુ યુનિવર્સિટી (BHU) અને કાશી વિદ્વત પરિષદના મંત્રી રામનારાયણ દ્વિવેદીએ કેટલાક રહસ્યો જણાવ્યા છે.
રામલલાની પ્રતિમા કેમ કાળી છે?
મહર્ષિ વાલ્મીકિની રામાયણમાં ભગવાનના માત્ર શ્યામ રંગના સ્વરૂપનું વર્ણન છે, એટલે કે રામ શ્યામ રંગના હતા. અન્ય કોઈ જાણીતા સ્વરૂપની ગેરહાજરીને કારણે, હાલમાં રામલલાની પૂજા ફક્ત શ્યામ રંગમાં જ થાય છે.
પ્રતિમામાં શ્રી રામ એકલા કેમ છે?
જન્મભૂમિમાં રામના બાળ સ્વરૂપની જ પૂજા થાય છે. આ કારણથી તેમની પ્રતિમા એકલી છે. પ્રતિમાનું વજન અંદાજે બે ક્વિન્ટલ છે અને ઊંચાઈ 51 ઈંચ છે.
પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પથ્થર (પથ્થરની પ્રતિમા)માં શા માટે કરવામાં આવે છે?
શાસ્ત્રો અનુસાર, વૈદિક મંત્રો દ્વારા દેવત્વના આહ્વાન વિના એટલે કે પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા વિના, મૂર્તિ જોઈ શકાય છે પરંતુ પૂજાપાત્ર નથી. તેથી પૂજા કરવા માટે મૂર્તિમાં પ્રાણ હોવો જરૂરી છે.
પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા કેવી રીતે કરવામાં આવે છે?
શાસ્ત્રો અને વેદોમાં પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા માટેની ઘણી વિધિઓનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. કળિયુગમાં દિવ્યતાનું આહ્વાન પાંચ ભૌતિક તત્વો કરતાં શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. આમાં મુખ્ય છે ફલાધિવાસ, ઘૃતાધિવાસ, અન્નધિવાસ અને શયાધિવાસ. આ સમય દરમિયાન, દેવતાઓ, પારિવારિક ગુરુઓ અને ઋષિઓનું આહ્વાન કરીને વેદમાંથી પ્રસાદ આપવામાં આવે છે. પૂજા દરમિયાન અર્ચકોને બાળક પ્રત્યે માતા-પિતા જેવી જ લાગણી હોય છે.
મૂર્તિ પર કાજલ કેમ લગાવવામાં આવે છે?
આયુર્વેદ શાસ્ત્રમાં કાજનુલેપનમ (કાજલ લગાવવી) ને આંખોની રોશની માટે જરૂરી માનવામાં આવે છે. જેમ બાળકોને ખરાબ નજરથી બચાવવા માટે કાજલ અને કાજલ લગાવવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે ભગવાનની મૂર્તિને કાજલ લગાવવાની પરંપરા છે.
અભિષેક કરતા પહેલા મૂર્તિની આંખો ઢાંકવાનું કારણ શું છે?
મંત્રો દ્વારા આહ્વાન કરવાથી મૂર્તિમાં દિવ્યતાનો વાસ થાય છે. જેના કારણે આંખોમાં તમામ તેજ નીકળી જાય છે. જો મહા આરતી પહેલા આંખો ખુલ્લી રહે તો શાસ્ત્રવિધિ ખોવાઈ જાય છે અને પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પૂર્ણ માનવામાં આવતી નથી. મહા આરતી પછી, ખાસ મંત્રોના જાપ વચ્ચે આંખની પટ્ટી ખોલવામાં આવે છે ત્યાં સુધી, આંખોમાં હાજર દિવ્યતાનું તેજ સમગ્ર પ્રતિમામાં પ્રતિબિંબિત થાય છે.
આંખ ખોલતી વખતે ભગવાનને અરીસો કેમ બતાવવામાં આવે છે?
જીવનના અભિષેકને કારણે મૂર્તિમાં ઉત્પન્ન થતી ઊર્જા અને તરંગોને ભગવાન સિવાય કોઈ જોઈ શકતું નથી. વિગ્રહની આંખ ખુલતાની સાથે જ તેને અરીસો દેખાડવામાં આવીને વિખેરાઈ જાય છે. અરીસો તૂટવો એ સાબિતી છે કે મૂર્તિમાં દિવ્યતાનો વાસ છે.
શુભ સમય પછી પણ શુદ્ધિ મુહૂર્ત શા માટે?
મુહૂર્ત ગમે તેટલો શુદ્ધ હોય, તેના શુદ્ધિકરણની વ્યવસ્થા કરવી જ જોઈએ. મુહૂર્તની શુદ્ધિ માટે સોનાનું દાન શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.
