ગુજરાત અને હિમાચલ પ્રદેશની ચૂંટણીના પરિણામો આમ આદમી પાર્ટી (AAP) માટે ઘણી રીતે મહત્વના સાબિત થવાના છે. જીત અને હાર ઉપરાંત સરકાર બનાવવા અથવા મુખ્ય વિપક્ષી પક્ષ બનવા માટે સ્પર્ધા કરવાનું તો ઠીક છે જાણે કે એ ઉપરાંત, AAP પાસે આ બે રાજ્યોની ચૂંટણીઓમાંથી મોટો તફાવત કરવાની તક છે. એટલે કે ‘નેશનલ પોલિટિકલ પાર્ટી’નો દરજ્જો મેળવવો. હાલમાં ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP), ઓલ ઈન્ડિયા કોંગ્રેસ (INC), કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા (CPI), કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા-માર્કસિસ્ટ (CPI-M), ઓલ ઈન્ડિયા તૃણમૂલ કોંગ્રેસ (TMC), બહુજન સમાજ પાર્ટી (BSP), રાષ્ટ્રવાદી કોંગ્રેસ પાર્ટી (NCP) અને નેશનલ પીપલ્સ પાર્ટી (NPP), એટલે કે કુલ આઠ પક્ષોને રાષ્ટ્રીય રાજકીય પક્ષનો દરજ્જો મળ્યો છે. NPP ને 2019 માં રાષ્ટ્રીય રાજકીય પક્ષનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો, જેણે પૂર્વોત્તરના ચાર રાજ્યોમાં ‘પ્રાદેશિક રાજકીય પક્ષ’નો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો હતો. ત્યારપછી રાષ્ટ્રીય પક્ષોની યાદીમાં કોઈ ફેરફાર થયો નથી. હવે 8મી ડિસેમ્બરના ચૂંટણી પરિણામો જ કહેશે કે આપ એ તાકાત બતાવીને આ યાદીમાં ફેરફાર કરી શકશે કે નહીં.
રાષ્ટ્રીય પક્ષની માન્યતા મળવાના ફાયદા
➤ હકીકતમાં જોઈએ તો, રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મેળવવો એ પાર્ટી માટે માત્ર એક મોટું સ્ટેટસ સિમ્બોલ જ નથી, પરંતુ સાથોસાથ તે ઘણા મોટા ફાયદા પણ આપે છે. રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મેળવ્યા પછી, પક્ષને તેનું પોતાનું અનામત ચૂંટણી પ્રતીક મળે છે જેનો ઉપયોગ તેના ઉમેદવારો સમગ્ર દેશમાં કરી શકે છે. આ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે મોટી સંખ્યામાં ભારતીય મતદારો અભણ છે, જેના કારણે તેઓ માત્ર પ્રતીક જોઈને જ મત આપે છે.
➤ રાષ્ટ્રીય પક્ષના ઉમેદવારને નામાંકન સમયે માત્ર એક પ્રસ્તાવકની જરૂર હોય છે.
➤ રાષ્ટ્રીય પક્ષોને લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન રાજ્ય ટેલિવિઝન દૂરદર્શન અને રાજ્ય રેડિયો ઓલ ઈન્ડિયા રેડિયો પર પ્રચાર માટે સ્લોટ આપવામાં આવે છે.
➤ રાષ્ટ્રીય પક્ષોને લોકસભા ચૂંટણીમાં વધુમાં વધુ 40 સ્ટાર પ્રચારકો રાખવાની છૂટ છે.
➤ રાષ્ટ્રીય પાર્ટીના અધ્યક્ષને રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીમાં સરકારી બંગલો ફાળવવામાં આવે છે. તેમજ પાર્ટી ઓફિસની જગ્યા સસ્તા દરે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવે છે.
રાષ્ટ્રીય પક્ષને માન્યતા કેવી રીતે મળે છે?
ચૂંટણી પંચ અનુસાર, રાજકીય પક્ષોને ત્રણ શ્રેણીઓમાં વહેંચવામાં આવ્યા છે – રાષ્ટ્રીય પક્ષો, રાજ્ય પક્ષો અને નોંધાયેલા (અમાન્ય) પક્ષો. ચૂંટણી પ્રતીકો (આરક્ષણ અને ફાળવણી) ઓર્ડર, 1968 રાષ્ટ્રીય પક્ષની માન્યતા માટે શરતો મૂકે છે. આ મુજબ, ત્રણમાંથી કોઈપણ એક શરત પૂરી કરવાથી રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળે છે. આ શરતો છે-
- કોઈપણ એક વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મળેલા કુલ માન્ય મતના છ ટકા અને લોકસભામાં ચાર સાંસદો ધરાવે છે.
- લોકસભાના સાંસદોની કુલ સંખ્યાના બે ટકા ત્રણ અલગ-અલગ રાજ્યોમાંથી ચૂંટાઈને લોકસભામાં પહોંચવા જોઈએ. હાલમાં લોકસભાની 543 બેઠકો માટે ચૂંટણી યોજાઈ રહી છે. તેથી, જો વિવિધ રાજ્યોમાંથી કુલ 11 લોકસભા સાંસદો હોય, તો તે પક્ષને રાષ્ટ્રીય પક્ષની માન્યતા મળશે.
- જો કોઈ પાર્ટીને ચાર રાજ્યોમાં પ્રાદેશિક પક્ષની માન્યતા મળી છે. એનપીપીને આના આધારે 2019માં રાષ્ટ્રીય પક્ષનો દરજ્જો મળ્યો.
ધ્યાનમાં રાખો કે આમ આદમી પાર્ટીની રચના 2012માં સમાજસેવક અણ્ણા હજારેના નેતૃત્વમાં લોકપાલ આંદોલનમાં થઈ હતી. તેના રાષ્ટ્રીય સંયોજક અરવિંદ કેજરીવાલ છે. પછીના વર્ષે, 2013ની દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં, AAP બીજા નંબરની સૌથી મોટી પાર્ટી તરીકે ઉભરી આવી. ત્યારબાદ તેણે કોંગ્રેસ પાર્ટીના સમર્થનથી પહેલીવાર દિલ્હીમાં સરકાર બનાવી. જો કે, તે સરકાર 49 દિવસમાં પડી ગઈ. બે વર્ષ પછી 2015માં ફરી દિલ્હી વિધાનસભાની ચૂંટણી યોજાઈ અને AAPને 70માંથી 67 બેઠકો મળી. તેમણે પોતાના દમ પર દિલ્હીમાં સરકાર બનાવી અને અરવિંદ કેજરીવાલ મુખ્યમંત્રી બન્યા. આ ઉપરાંત, AAPએ પંજાબ, ગુજરાત અને રાજસ્થાનની ચૂંટણીમાં પણ પોતાનું નસીબ અજમાવ્યું પરંતુ ક્યાંય પણ તેને વધારે સફળતા મળી ન હતી. 2017ની પંજાબ ચૂંટણીમાં AAPને 24 ટકા વોટ અને 117માંથી 20 સીટો મળી હતી. 2020માં દિલ્હીમાં ફરી AAPની સરકાર બની. એ જ વર્ષે 2022માં AAPએ પંજાબમાં સરકાર બનાવી અને AAP બે રાજ્યોમાં સરકાર સાથે નવી પાર્ટી બની.
