દિલ્હીની જેલમાં બંધ કેદીઓને તેમના જીવનસાથી સાથે પ્રેમભરી ક્ષણો વિતાવવાની તક મળી શકે છે. દિલ્હી સરકાર સુરક્ષા, ક્ષમતા અને કેદીઓના અધિકારો સહિત વિવિધ દ્રષ્ટિકોણથી કેદીઓની વૈવાહિક મુલાકાતના અધિકારની તપાસ કરી રહી છે. જેલના મહાનિર્દેશકે આ અંગે રાજ્યના ગૃહ વિભાગને દરખાસ્ત રજૂ કરી હતી. વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીઓએ જણાવ્યું હતું કે વહીવટીતંત્ર સામે બે મુખ્ય પડકારો જેલમાં ભીડ અને સુરક્ષા છે. તાજેતરમાં દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં એક અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જેલ સત્તાવાળાઓની તપાસથી દૂર વૈવાહિક મુલાકાત એ ‘મૂળભૂત અધિકાર’ છે.
આ હેઠળ, વૈવાહિક મુલાકાતો સુનિશ્ચિત મુલાકાતો છે જેમાં કેદી તેના કાનૂની જીવનસાથી સાથે એકાંતમાં સમય પસાર કરી શકે છે. દિલ્હી સરકારના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ કહ્યું કે અમે તમામ એંગલથી તેની તપાસ કરી રહ્યા છીએ. જો કે, આમાં મુખ્ય પડકાર એ છે કે આપણી તમામ જેલોમાં નિયત ક્ષમતા કરતા બમણા કેદીઓ છે અને બીજો મુદ્દો સુરક્ષાનો છે. સંશોધન દર્શાવે છે કે વૈવાહિક મુલાકાતો જેલના રમખાણો, જાતીય ગુનાઓ અને સમલૈંગિક વર્તનની આવર્તન ઘટાડી શકે છે. આ સાથે, તે કેદીઓને સુધારણા અને સારા વર્તન તરફ આગળ વધવામાં મદદ કરે છે.
તાજેતરમાં પીઆઈએલ દાખલ થયા બાદ આ મુદ્દે ચર્ચા જાગી છે. જેમાં હાઈકોર્ટને રાજ્યના જેલ નિયમો રદ કરવાની માંગ કરવામાં આવી છે. આમાં, જ્યારે કેદી તેના જીવનસાથીને મળે ત્યારે જેલ અધિકારીની હાજરી ફરજિયાત છે. અરજીમાં એમ પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે મોટાભાગના કેદીઓ ‘સેક્સ્યુઅલી એક્ટિવ’ વય જૂથ (21-50 વર્ષ)માં હોવા છતાં, તેમને વૈવાહિક મુલાકાતનો ઇનકાર કરવામાં આવ્યો હતો. દલીલો ધ્યાને લેતા કોર્ટે દિલ્હી સરકારને છ સપ્તાહનો સમય આપ્યો છે. આ મામલામાં આગામી સુનાવણી 15 જાન્યુઆરીએ થશે.
દિલ્હી સરકારના એક અધિકારીએ કહ્યું કે એવું નથી કે હાલમાં કોઈ કેદી તેના જીવનસાથીને મળી શકતો નથી. કાયદામાં પેરોલ, ફર્લો જેવી બીજી ઘણી જોગવાઈઓ છે. જો કાયદો પરવાનગી આપે તો કેદીઓ આના દ્વારા સમયાંતરે બહાર આવે છે. જર્મની, ફ્રાન્સ, રશિયા, સ્પેન, ફિલિપાઇન્સ, કેનેડા જેવા કેટલાક દેશો વૈવાહિક મુલાકાતોને મંજૂરી આપે છે. ગયા વર્ષે પંજાબે આ પ્રકારની સુવિધા શરૂ કરનાર પ્રથમ રાજ્ય હોવાનો દાવો કર્યો હતો. રાજ્યમાં કેદીઓ માટે વૈવાહિક મુલાકાતની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. જેલ વિભાગે કહ્યું હતું કે તેઓએ ભટિંડાની મહિલા જેલ સહિત કેટલીક જેલમાં આ પ્રકારની મંજૂરી આપી છે.
દિલ્હીના ત્રણ જેલ સંકુલ – તિહાર, રોહિણી અને મંડોલી – કેન્દ્રીય જેલોનો સમાવેશ કરે છે. તેમાંથી મોટા ભાગના ત્રણેય કેમ્પસની ક્ષમતા કરતાં વધુ ભરાયેલા છે. તિહાર, નવ કેન્દ્રીય જેલો સાથે દેશના સૌથી મોટા સંકુલમાંનું એક માનવામાં આવે છે, તેની ક્ષમતા 5,200 કેદીઓ ધરાવે છે, પરંતુ તેની વિવિધ જેલોમાં 12,000 થી વધુ કેદીઓ કેદ હતા.
