આ વખતે ઉનાળામાં કાળઝાળ ગરમી પડવાની આગાહી કરવામાં આવી છે.સંયુક્ત રાષ્ટ્ર (UN) એ પોતે આ ચેતવણી આપી છે. યુએનએ શુક્રવારે કહ્યું કે અલ નીનોના કારણે આ વર્ષે રેકોર્ડ તોડનારા 2023ની સરખામણીમાં વધુ ગરમી પડી શકે છે.તેણે આબોહવા પરિવર્તનનો સામનો કરવા ઉત્સર્જનમાં તીવ્ર ઘટાડો કરવાની પણ અપીલ કરી છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્રની વિશ્વ હવામાન સંસ્થાએ જણાવ્યું હતું કે જૂન અને ડિસેમ્બર વચ્ચે દર મહિને તાપમાનના નવા રેકોર્ડ્સ સેટ કરવામાં આવ્યા હતા. આ વર્ષે પણ ગ્લોબલ વોર્મિંગને કારણે અલ નીનો જેવી હવામાનની ઘટનાઓને કારણે આ જ પેટર્ન ચાલુ રહેવાની શક્યતા છે.
અલ નીનો શું છે?
અત્રે જણાવવાનું કે અલ નીનો ઈફેક્ટ એક હવામાન સંબંધિત ઘટના છે. આ સ્થિતિ મધ્ય અને પૂર્વ પ્રશાંત સાગરમાં સમુદ્રનુ તાપમાન સામાન્યથી વધુ રહેવા પર બને છે. આ ઈફેક્ટના કારણે તાપમાન ખુબ ગર્મ રહે છે. જેના કારણે પશ્ચિમી પ્રશાંત ક્ષેત્રમાં રહેલું ગરમ સપાટીવાળું પાણી ભૂમધ્ય રેખા સાથે પૂર્વ તરફ આગળ વધવા લાગ છે, જેનાથી ભારતના હવામાન પર અસર પડે છે. આવી સ્થિતિમાં ભયાનક ગરમીનો સામનો કરવો પડે છે અને દુષ્કાળ જેવા હાલાત સર્જાવવા લાગે છે. જેની અસર પછી આખી દુનિયા પર જોવા મળે છે. અલ નીનો દર બેથી સાત વર્ષમાં થાય છે. પરંતુ જળવાયુ પરિવર્તનના કારણે તેનો સમયગાળો હવે વધવા લાગ્યો છે.
યુએસ નેશનલ ઓસેનિક એન્ડ એટમોસ્ફેરિક એડમિનિસ્ટ્રેશનએ આગાહી કરી છે કે ૨૦૨૪ ગત વર્ષ એટલે કે ૨૦૨૩ કરતા વધુ ગરમ રહેવાની ત્રણમાંથી એક શક્યતા છે. તેણે એમ પણ કહ્યું કે ૯૯ ટકા સંભાવના છે કે ૨૦૨૪ અત્યાર સુધીના પાંચ સૌથી ગરમ વર્ષોમાંનું એક હશે. નાસાના ક્લાઈમેટોલોજિસ્ટ અને નાસા ગોડાર્ડ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ફોર સ્પેસ સ્ટડીઝના ડિરેક્ટર ગેવિન શ્મિટે અંદાજ લગાવ્યો છે કે શક્યતાઓ પણ વધારે છે. ‘૫૦-૫૦ તક’ ‘હું તેને લગભગ ૫૦-૫૦ તક પર મૂકું છું. એટલે કે, ૫૦ ટકા સંભાવના છે કે તે (સૌથી ગરમ) વર્ષ હશે અને ૫૦ ટકા તક છે કે તે થોડું હશે. કૂલર,’ તેણે એએફપીને કહ્યું. તેમણે કહ્યું કે પૃથ્વીની આબોહવા પ્રણાલીમાં ‘રહસ્યમય’ ફેરફારોના સંકેતો છે, તેમ છતાં આવું થશે કે કેમ તેની પુષ્ટિ કરવા અથવા રદિયો આપવા માટે વધુ ડેટાની જરૂર છે.
યુએનની WMO હવામાન અને આબોહવા એજન્સીએ જણાવ્યું હતું કે ગયા વર્ષે જુલાઈ અને ઓગસ્ટ બે સૌથી ગરમ મહિના હતા. ગયા વર્ષે સત્તાવાર રીતે પુષ્ટિ કરવામાં આવી હતી કે ૨૦૨૩ ‘મોટા માર્જિનથી’ રેકોર્ડ પર સૌથી ગરમ હતું. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ૨૦૨૩ સુધીમાં વાર્ષિક સરેરાશ વૈશ્વિક તાપમાન પૂર્વ-ઔદ્યોગિક સ્તર (૧૮૫૦-૧૯૦૦) કરતાં ૧.૪૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ હતું.
અલ નીનો 2023ના મધ્યમાં ઊભરી આવ્યું
2015ના પેરિસ જળવાયુ સંધિનું લક્ષ્ય ગ્લોબલ વોર્મિંગને પૂર્વ-ઔદ્યોગિક સ્તરોથી બે ડિગ્રી સેલ્સિયસથી નીચે અને જો શક્ય હોય તો 1.5સી સુધી સિમિત કરવાનું હતું. ડબલ્યુએમઓના નવા મહાસચિવ સેલેસ્ટે સોલોએ ચેતવણી આપી કે અલ નીનો 2023ના મધ્યમાં ઊભર્યું હતું અને હવે તેના 2024માં ગરમીને વધુ વધારવાની પણ શક્યતા છે. અલ નીનો કુદરતી રીતે ઉત્પન્ન થનારી જળવાયુ પેટર્ન છે જે સામાન્ય રીતે દુનિયાભરમાં વધતી ગરમી સાથે જોડાયેલું હોય છે. તેના વિક્સિત થયા બાદ સામાન્ય રીતે વર્ષમાં વૈશ્વિક તાપમાન વધી જાય છે.
રેકોર્ડ તૂટ્યા
જળવાયુ સંકટનો સૌથી સ્પષ્ટ સંકેત 2023માં દુનિયાભરમાં આવેલી અભૂતપૂર્વ ગરમીની લહેરો છે. રેકોર્ડ પર પૃથ્વીના સૌથી ગરમ વર્ષે આપણને એક ઝલક દેખાડી કે 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસ તાપમાન વૃદ્ધિ સાથે એક સામાન્ય વર્ષ કેવું દેખાઈ શકે છે. પૂર્વ-ઔદ્યોગિક સ્તરથી સતત 1.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધુ ગ્લોબલ ગરમીની પૃથ્વી પ્રણાલી પર ધુ અને અપરિવર્તનીય પ્રભાવ પડવાની આશંકા છે. લગભગ 77 દેશોએ ઓછામાં ઓછા 45 વર્ષોમાં પોતાના ઉચ્ચતમ સરેરાશ વાર્ષિક તાપમાનનો અનુભવ કર્યો. કેનેડાથી લઈને બ્રાઝીલ, સ્પેનથી લઈને થાઈલેન્ડ સુધી તાપમાનના રેકોર્ડ તૂટ્યા. ઉચ્ચ તાપમાનની સાથે મોટાભાગે હવામાં ભેજ ખુબ ઓછો હોય છે. વૈશ્વિક જમીન સપાટીનો ભેજ 2023માં રેકોર્ડ પર બીજો સૌથી સૂકો હતો.
2023માં અનેક દેશોમાં સરેરાશ વાર્ષિક તાપમાન રેકોર્ડ કરાયું. ત્રણ મહાદ્વીપોમાં ગંભીર દુકાળ પડ્યો. દુનિયાના સૌથી મોટા જંગલોને નુકસાન થયું, કેન્ડા ભીષણ આગ સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે અને અમેઝોન દુષ્કાળથી ખરાબ રીતે પ્રભાવિત છે. 2023ની રેકોર્ડબ્રેક ગરમી, વિનાશકારી તોફાન અને પુર, ભારે દુષ્કાળ અને ભીષણ જંગલની આગનું વર્ષ હતું. આ ઘટનાઓથી ખબર પડી કે જળવાયુ પરિવર્તન વૈશ્વિક જળચક્ર અને આપણી આજીવિકાને કેવી રીતે પ્રભાવિત કરી રહ્યું છે.