દેશની શાળાઓમાં બાળકો શું ભણશે અને શું નહીં ભણશે તે રાજ્ય સરકારો પોતાના સ્તરે નક્કી કરી શકતી નથી. નેશનલ કમિશન ફોર પ્રોટેક્શન ઓફ ચાઈલ્ડ રાઈટ્સ (NCPCR) એ શાળાઓમાં બાળકોના અભ્યાસક્રમમાં એકરૂપતા પર ભાર મૂક્યો છે. કમિશને તમામ રાજ્યોને પત્રો મોકલીને તેમને સરકારી અને ખાનગી શાળાઓમાં NCERT અને SCERT દ્વારા નિર્ધારિત અભ્યાસક્રમ અને મૂલ્યાંકન પ્રક્રિયાને અનુસરવા સૂચનાઓ જારી કરવા જણાવ્યું છે. પત્રમાં રાઈટ ટુ એજ્યુકેશન એક્ટ 2009 હેઠળના રાષ્ટ્રીય અભ્યાસક્રમ ફ્રેમવર્કનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
કમિશને કહ્યું છે કે બોર્ડ દ્વારા તેનો પોતાનો અભ્યાસક્રમ રજૂ કરવાનો કોઈપણ પ્રયાસ જે રાજ્ય શૈક્ષણિક સત્તા, NCERT સાથે સુસંગત નથી, તે કાયદાનું ઉલ્લંઘન છે. કમિશને માંગ કરી છે કે શાળાઓને પાલન માટે નિર્દેશો જારી કરવામાં આવે અને 30 દિવસની અંદર NCPCRને કાર્યવાહીનો અહેવાલ સુપરત કરવામાં આવે. NCPCR ચીફ પ્રિયંક કાનુન્ગોએ તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના મુખ્ય સચિવો અને સચિવોને પત્ર લખ્યો છે. તે જણાવે છે કે તમામ શાળાઓને સુનિશ્ચિત કરવા સૂચનાઓ જારી કરવી જોઈએ કે જો કોઈપણ રાજ્ય, બોર્ડ અથવા શાળા તેના અભ્યાસક્રમ (અભ્યાસક્રમ અને પાઠ્ય પુસ્તકો) નિર્ધારિત અભ્યાસક્રમ સિવાય અમલમાં મૂકે છે, તો તે પ્રથમ દૃષ્ટિએ RTE કાયદાનું ઉલ્લંઘન માનવામાં આવશે.
તે જણાવે છે કે શૈક્ષણિક સત્તાધિકારી (NCERT/SCERT) દ્વારા નિર્ધારિત અને પ્રકાશિત પુસ્તકો વહન કરવા બદલ શાળા દ્વારા કોઈપણ બાળક સાથે ભેદભાવ, સતામણી અથવા ઉપેક્ષા કરવામાં આવશે નહીં. આવું થાય ત્યારે માનસિક અને શારીરિક પીડા થાય છે. આ સાથે એવું પણ કહેવામાં આવ્યું છે કે જો બાળક વિરુદ્ધ કોઈ પગલું ભરાશે તો જુવેનાઈલ જસ્ટિસ એક્ટની જોગવાઈ હેઠળ કાર્યવાહી થઈ શકે છે. આ સાથે એ વાત પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે કે રાજ્ય દ્વારા જારી કરવામાં આવેલી આવી સૂચનાઓ તેમના વિભાગની વેબસાઈટ પર પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે. ઉપરાંત, શાળાઓને શાળાની વેબસાઇટ અને સૂચના બોર્ડ પર આ અસર માટે માર્ગદર્શિકા પ્રદર્શિત કરવા માટે કહેવામાં આવવું જોઈએ.
કમિશને તેના પત્રમાં ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે એવું જોવામાં આવ્યું છે કે કેટલાક બોર્ડ પોતાનો અભ્યાસક્રમ અને મૂલ્યાંકન પ્રક્રિયાઓ નિર્ધારિત કરીને RTE એક્ટનું ઉલ્લંઘન કરી રહ્યાં છે. મુખ્ય ઉદાહરણો આપતાં, NCPCR કહે છે કે CBSE દ્વારા નિર્ધારિત પ્રણાલીની સમીક્ષા કરવા પર, એવું અવલોકન કરવામાં આવે છે કે બોર્ડે પ્રાથમિક સ્તરે સતત અને વ્યાપક મૂલ્યાંકનના વિચારને સમર્થન આપતી વખતે NCERT ના ડોમેનમાં જ સાહસ કર્યું નથી, પરંતુ તે હેઠળ પણ RTE એક્ટ. નોટિફાઇડ ઓથોરિટીએ પણ CCE ના સમગ્ર ઉદ્દેશ્યનું ખોટું અર્થઘટન કર્યું.
તેથી સપ્ટેમ્બર 2017માં, કમિશને સીબીએસઈને આદેશ આપ્યો કે કાં તો તેની નવી સમાન મૂલ્યાંકન પ્રણાલીને એનસીઈઆરટી દ્વારા માન્ય અને માન્ય કરાવે અથવા તેને રદ કરે. પરિણામે CBSEએ 2018 માં ધોરણ 6 થી 8 માટે સિસ્ટમને રદ કરી દીધી. આ સાથે, NCERT દ્વારા નિર્ધારિત અભ્યાસક્રમ ખાનગી શાળાઓ અને કેન્દ્રીય વિદ્યાલય જેવી શાળાઓ સહિત CBSE સાથે સંલગ્ન તમામ શાળાઓમાં અનુસરવા માટે કહેવામાં આવ્યું હતું. RTE કાયદો તમામ શાળાઓમાં અભ્યાસક્રમમાં એકરૂપતા અને ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણની વાત કરે છે.
