ભારત કે ઈન્ડિયા. 5 સપ્ટેમ્બરે દેશમાં બંને નામો પર રાજકીય હોબાળો થયો કે મોદી સરકાર દેશનું નામ ‘ઈન્ડિયા’થી બદલીને ‘ભારત’ કરશે. કેન્દ્રીય મંત્રી અનુરાગ ઠાકુરે આને ‘અફવા’ ગણાવીને ફગાવી દીધી. સમગ્ર વિપક્ષે આનો જોરદાર વિરોધ કર્યો છે અને કહ્યું છે કે તેમના ‘ઇન્ડિયા’ ગઠબંધનના ડરથી ભાજપે દેશનું નામ બદલવાનું મન બનાવી લીધું છે. નવી સંસદમાં દેશનું નામ જુના ગૌરવ સાથે અને ભારત નામ રાખવા પાછળનું કારણ ગુલામીના દિવસો સાથે જોડાયેલું હોવાનું ભાજપ અને સરકારી વર્તુળ તરફથી જણાવવામાં આવી રહ્યું છે. જો ફેરફાર અંગે આજે નહીં તો કાલે વિચારણા થાય છે તો એ એટલું સરળ નથી જેટલું આપણે માનીએ છીએ. જો નામ બદલાશે તો તમામ દસ્તાવેજો, સત્તાવાર વેબસાઇટ, દેશની વિવિધ સંસ્થાઓ અને અન્ય ઘણા મોટા ફેરફારો પણ કરવા પડશે. આ બધાનો પોતાનો અલગ ખર્ચ હશે અને એ તાત્કાલિક પણ નથી થવાનું.
પ્રથમ તો જાણીએ કે ઈન્ડિયા જો ભારત બને તો ક્યાં ક્યાં ફેરફારો કરવા પડશે. હાલમાં, ‘આધાર કાર્ડ’ પર હિન્દીમાં ‘ભારત સરકાર’ અને અંગ્રેજીમાં ‘ગવર્મેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા’ લખેલું છે, જે ‘ભારત સરકાર’ હોવું જોઈએ. એ જ રીતે ‘મતદાર આઈ કાર્ડ’ પર ‘ભારતીય ચૂંટણી પંચ’ અને ‘ઈલેક્શન કમિશન ઓફ ઈન્ડિયા ‘ લખેલું છે, જેને બદલીને ‘ઈલેક્શન કમિશન ઓફ ભારત’ કરવાનું રહેશે.
પાસપોર્ટ પર ‘ભારત ગણરાજ્ય’ સાથે અંગ્રેજીમાં ‘રિપબ્લિક ઓફ ઈન્ડિયા’ને ‘રિપબ્લિક ઓફ ભારત’ દ્વારા બદલવું પડશે. અત્યારે ‘ડ્રાઈવિંગ લાયસન્સ’ પર અંગ્રેજીમાં ‘ યૂનિયન ઓફ ઈન્ડિયા’ લખવામાં આવે છે. પરંતુ દેશનું નામ બદલવા પર ‘Union of Bharat’ લખવું પડશે. હાલ ‘વ્હીકલ રજિસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ’ પર અંગ્રેજીમાં ‘ ઈન્ડિયન યૂનિયન વ્હીકલ રજિસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ’ લખવાની પરંપરા છે. પરંતુ, દેશના નામમાં ફેરફાર સાથે, તે ‘ભારત યુનિયન વ્હીકલ રજીસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ’ બની જશે.
હાલમાં, ‘પાન કાર્ડ’ પર હિન્દીમાં ‘ભારત સરકાર’ અને અંગ્રેજીમાં ‘ગવર્મેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા’ લખવામાં આવે છે. જેને ‘ભારત સરકાર’ તરીકે ફેરફારો સાથે લખવાનું રહેશે. આ રીતે, આપણે જે પણ દસ્તાવેજોનો ઉપયોગ કરીએ છીએ અને જ્યાં પણ અંગ્રેજીમાં ભારત નામનો ઉપયોગ થાય છે, દેશના નામમાં ફેરફાર સાથે, તે બધામાં સુધારો કરવાની જરૂર પડશે.
સરકાર “ભારત” ને “ભારત” માં બદલવાનો ઠરાવ રજૂ કરશે. જો આવું થાય, તો તેનો અર્થ .IN ડોમેન્સનો ઉપયોગ કરતી વેબસાઇટ્સ માટે એક પ્રકારની ઓળખ કટોકટી થશે. આ .IN એ ccTLD (દેશ કોડ ટોપ લેયર ડોમેન) છે અને તે વિશ્વને જણાવે છે કે .IN નો ઉપયોગ કરતી કોઈપણ વેબસાઇટનું ડોમેન નામ INRegistry સાથે નોંધાયેલ છે, જે NIXI દ્વારા બનાવવામાં આવેલ સંસ્થા છે. વધુમાં, .IN માં કેટલાક સબડોમેન્સ છે જે વિશિષ્ટ ઉપયોગ માટે વિશિષ્ટ રીતે આરક્ષિત છે. ઉદાહરણ તરીકે, gov.in ભારત સરકારના ઉપયોગ માટે આરક્ષિત છે જ્યારે mil.in ભારતીય સૈન્ય દ્વારા ઉપયોગ માટે આરક્ષિત છે.
જો આવતીકાલે સમગ્ર વેબ પર ઈન્ડિયાને ભારત કહેવામાં આવે છે, તો દેશની વેબસાઇટ્સ માટે એક નવું TLD હોવું પણ જરૂરી રહેશે. .BH અથવા .BR જેવું કંઈક કહો સંપૂર્ણ હશે. પણ .BT કામ કરી શકે છે. કમનસીબે, આ તમામ TLD પહેલેથી જ લેવામાં આવ્યા છે. આ .BH બહેરીનનો છે. આ .BR બ્રાઝિલનું છે. આ .BT ભૂટાનની છે.
સૌથી મોટી વાત જો ભાજપ-એનડીએની સરકાર ‘ઇન્ડિયા’ની જગ્યાએ દેશના સત્તાવાર નામ તરીકે ‘ભારત’ શબ્દને માન્યતા આપે છે તો, તેના માટે ચલણી નોટો ઉપર ‘રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા’નું નામ બદલીને ‘રિઝર્વ બેન્ક ઓફ ભારત’ કરવાનું ફરજિયાત રહેશે, કારણ કે દેશનું ચલણ તેના સાર્વભૌમત્વનો દસ્તાવેજ છે અને તેના ઉપર કોઈપણ દેશ અન્ય કોઈ શબ્દને તેના નામ તરીકે સ્વીકારી શકે નહીં.
જો સરકાર સત્તાવાર રીતે દેશનું નામ બદલીને ઇન્ડિયાને બદલે ભારત કરી દે તો શું સરકાર સુપ્રીમ કોર્ટ, આઇઆઇટી, આઈઆઈએમ સંસ્થાઓના નામ પણ બદલશે ? સૌથી વધુ અસર તમામ ભારતીય રૂપિયા પર ચિન્હિત ઇન્ડિયન રિઝર્વ બેંક પર પડશે. તો શું સરકાર ચલણી નોટો ઉપર ઇન્ડિયા લખેલી તમામ કરન્સી નોટો પાછી ખેંચી લેશે ? શું આ બહાને દેશમાં ફરી એકવાર નોટબંધી લાગુ થઈ શકે છે? જી નહીં, કારણ કે, આટલી મોટી પ્રક્રિયા રાતોરાત થતી નથી. આ માટે લાંબી પ્રક્રિયા થશે અને તે ફેરફારો ધીમે ધીમે અમલમાં આવશે, સરકાર પાસે લોકોને તે આપવા માટે પૂરતો સમય મળશે. તબક્કાવાર પ્રક્રિયામાં તમામ ચલણને ચલણમાંથી બહાર કાઢી શકાય છે અને તેનાથી અર્થતંત્રને કોઈ નુકસાન થશે નહીં.
