મનુષ્યને હંમેશા મંગળમાં રસ રહ્યો છે. એક સમયે મંગળ પર નદીઓ અને સમુદ્ર હતા. સમય જતાં તેઓ અદૃશ્ય થઈ ગયા. પરંતુ હવે એક નવા અભ્યાસમાં મંગળ વિશે એક મોટો ખુલાસો થયો છે, જેના દ્વારા મંગળના મહાસાગરોને ફરીથી ભરી શકાય છે. તાજેતરના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે મંગળની સપાટીની નીચે પ્રવાહી પાણીનો વિશાળ ભંડાર છુપાયેલો હોઈ શકે છે. સમગ્ર ગ્રહને મહાસાગરથી આવરી લેવા માટે કદાચ પૂરતું પાણી. આ શોધ નાસાના ઇનસાઇટ લેન્ડરના ડેટા પર આધારિત છે. આ અભ્યાસ સૂચવે છે કે મંગળ પર ભૂતકાળમાં અથવા વર્તમાનમાં માઇક્રોબાયલ જીવન માટે અનુકૂળ પરિસ્થિતિઓ હોઈ શકે છે. પરંતુ અવકાશયાત્રીઓ માટે તે મેળવવું સરળ નહીં હોય.
નાસાનું ઇનસાઇટ લેન્ડર 2018 થી પૃથ્વી પર ડેટા મોકલવાનું ચાલુ રાખશે જ્યાં સુધી તેનું મિશન 2022 માં સમાપ્ત ન થાય. તેણે મંગળ પરથી ધરતીકંપની માહિતી પ્રદાન કરી જેણે વૈજ્ઞાનિકોને આ સંભવિત જળાશય શોધવામાં મદદ કરી. પાણી સપાટીથી આશરે 11-20 કિમી નીચે સ્થિત છે. સપાટીથી વિપરીત જ્યાં પાણી થીજી જાય છે, આ ઊંડાણો પરનું તાપમાન પાણીને પ્રવાહી રાખવા માટે પૂરતું ગરમ હોય છે. અભ્યાસમાં જણાવાયું છે કે હાલના મંગળ પરનું તાપમાન મધ્યમ સ્તરની ટોચની નજીક પ્રવાહી પાણીને અસ્તિત્વમાં રાખવા માટે પૂરતું ગરમ છે. સ્તરની નીચે છિદ્રો બંધ થવાની અપેક્ષા છે.
અભ્યાસ કેવો રહ્યો?
યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા, સાન ડિએગોના ગ્રહ વૈજ્ઞાનિક વાશન રાઈટે જણાવ્યું હતું કે, “હાલના મંગળ પર સપાટીની નીચે પાણીની હાજરી સિસ્મિક તરંગોની ગતિનું વિશ્લેષણ કરીને નક્કી કરવામાં આવી હતી.” આ તરંગો ખડકોની રચના, તિરાડોની હાજરી અને તેમને ભરતી વસ્તુઓના આધારે ગતિમાં ફેરફાર કરે છે. રાઈટે કહ્યું કે જો આ ખડકો વચ્ચેની તિરાડોમાંથી તમામ પાણીને બહાર કાઢવામાં આવે તો તે 1-2 કિલોમીટર ઊંડા વૈશ્વિક મહાસાગરને ભરી શકે છે.
મંગળ પર પાણીનો ભંડાર હતો
આવા વિશાળ ભૂગર્ભ જળ અનામતની શોધ મંગળના ઇતિહાસ અને જીવનને ટેકો આપવાની તેની ક્ષમતા વિશેની આપણી સમજને વિસ્તૃત કરે છે. 3 અબજ કરતાં વધુ વર્ષો પહેલાં, મંગળ એ નદીઓ, તળાવો અને સંભવતઃ મહાસાગરો સાથેનો ગરમ ગ્રહ હતો. આ અભ્યાસ એ પણ દર્શાવે છે કે અવકાશમાં જવાને બદલે, પાણી મોટાભાગે જમીનમાં ઘૂસી જાય છે. કેલિફોર્નિયા યુનિવર્સિટીના ગ્રહ વૈજ્ઞાનિક અને અભ્યાસના સહ-લેખક માઈકલ મંગાએ જણાવ્યું હતું કે પાણી પૃથ્વીની ભૂગર્ભજળ પ્રક્રિયાઓની જેમ જ સપાટી પર જઈ શકે છે. પાણીની આ ઐતિહાસિક હિલચાલ દર્શાવે છે કે મંગળ શરૂઆતથી જ પાણીથી ભરેલો હોવો જોઈએ.
તાજેતરની કેટલીક શોધોમાં, રોવરને શુદ્ધ સલ્ફરથી બનેલા ખડકો મળ્યા છે – જે લાલ ગ્રહ માટે પ્રથમ છે. 30 મેના રોજ, વૈજ્ઞાનિકો ચોંકી ગયા જ્યારે નાસાનું ક્યુરિયોસિટી માર્સ રોવર ચઢી રહ્યું હતું તે ખડક તૂટી ગયો અને કંઈક એવું જાહેર કર્યું જે લાલ ગ્રહ પર પહેલાં ક્યારેય જોવા મળ્યું ન હતું. નાસાનું ઇનસાઇટ લેન્ડર 2018 થી 2022 માં તેના મિશનના અંત સુધી પૃથ્વી પર ડેટા મોકલી રહ્યું છે, જેમાં મંગળના સિસ્મિક ડેટાનો સમાવેશ થાય છે જે સૂચવે છે કે પ્રવાહી સ્વરૂપમાં પાણી છે. ઇનસાઇટ લેન્ડરના ડેટાએ વૈજ્ઞાનિકોને આ સંભવિત જળાશય શોધવામાં મદદ કરી છે. વૈજ્ઞાનિકોના સંશોધન મુજબ મંગળ પર પાણી સપાટીથી લગભગ 11-20 કિમી નીચે સ્થિત છે. મંગળની સપાટીથી વિપરીત, જ્યાં પાણી થીજી જાય છે, આ ઊંડાણોનું તાપમાન પાણીને પ્રવાહી રાખવા માટે પૂરતું ગરમ હોય છે.
મંગળ પર જીવનની ઘણી શક્યતાઓ છે-
મંગળ પર એક સમયે ગરમ અને ભેજવાળી આબોહવા હતી અને આજે પણ જીવન માટે જરૂરી પોષક તત્વો ત્યાં હાજર છે.
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય અને રાસાયણિક પુરાવા સૂચવે છે કે અબજો વર્ષો પહેલા મંગળની સપાટી પર પાણી વહેતું હશે.
નાસાના માર્સ એક્સપ્લોરેશન રોવર ઓપોર્ચ્યુનિટીએ શોધ્યું કે મેરિડિયાનીના મેદાનો એક સમયે પાણીથી ભરાયેલા હતા.
વાઇકિંગ લેન્ડર્સે ઓછી માત્રામાં ક્લોરિનેટેડ કાર્બનિક પદાર્થોની ઓળખ કરી હતી, જે શરૂઆતમાં પૃથ્વી પરથી દૂષિત હોવાનું માનવામાં આવતું હતું.
જો કે, પછીના મિશનોએ મંગળ પર મૂળ કાર્બનિક સંયોજનોની હાજરીની પુષ્ટિ કરી છે.
વિજ્ઞાનીઓ માને છે કે દરેક અનુકૂળ વાતાવરણમાં જીવન કુદરતી રીતે આત્મનિર્ભર બની શકતું નથી. જીવનની રચના માટેના ઘટકો બ્રહ્માંડમાં દરેક જગ્યાએ હાજર છે.
