કવિતા પ્રકૃતિને પ્રેમ કરતાં અને તેનું મૂલ્ય આંકતા શીખવે છે. દર વર્ષે 22 માર્ચને વિશ્વ જળ દિવસ તરીકે સૌ યાદ કરે છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં પાણી એટલે કે જળ વિશે જીવનના વિવિધ પાસાંઓને સાંકળી ભરપૂર સાહિત્યની રચના થઈ છે, તેમાંથી આજે ગુજરાત બ્રેકિંગ તમારી સમક્ષ કેટલીક પસંદગીની ગુજરાતી કવિતાઓ અને પંક્તિઓ રજૂ કરે છે જેનું સાહિત્યમાં લક્ષ પાણીનું મહત્વ સમજાવવાનું છે. આશા રાખીએ છે કે, આ પ્રયાસ આપ સૌને પસંદ પડશે અને પસંદ પડે તો બીજાને પણ શેર કરવાનું ભૂલશો નહીં.
એકવાર વહી ગયેલું પાણી, વીતી ગયેલા જીવનની જેમ પાછું આવતું નથી એટલે જ એ આંખનું હોય કે નદીનું સાચવીને વાપરવું જોઈએ. પાણી જીવનનું અમૃત છે. પાણી માટેનો સંઘર્ષ ઉત્તર ગુજરાત અને સૌરાષ્ટ્રની મહિલાઓએ જીવી જોયો છે. એ વાતો આજની યુવતીઓ ક્યારેય સમજી શકે તેમ નથી.પાણી માટે દિકરીઓના આ સંઘર્ષને ખુબ જાણિતા લોકગીતમાં જે રજૂ કરવામાં આવ્યું છે તેનો કોઈ જોટો નથી.
દાદા હો દીકરી, વઢિયારમાં નોં દેશો જો,
વઢિયારી સાસુડી રે દાદા દોહ્યલી રે, દાદા હો…
દિયે દળાવે, માડી રાતડીએ કંતાવે જો,
પાછલી તે પરોઢના પાણી મોકલે રે… દાદા
ઓશિકે ઇંઢોણી, વહુ પાંગતે સીંચણિયું જો,
સામે તે ઓસરિયે વહુ તારું બેસણું રે… દાદા
ઘડો ન ડૂબે મારું સીંચણિયું નવ પૂગે જો,
ઊગીને આથમિયો કૂવા કાંઠે રે… દાદા
ઊડતાં પંખીડાં મારો સંદેશો લઈ જાજો જો,
દાદાને કે’જો રે કે દીકરી કૂવે પડી રે… દાદા
હવે જોઈએ કેટલીક એવી નિતરતી પંક્તિઓ જે જળ અને જીવનને સાંકળીને મજબૂત સંદેશોઓ રજૂ કરે છે કે બચાવી લેવા માટે. નહીં જેમતેમ વેડફવા માટે.
રણ મળે ત્યાં ઝરણ કરી દઈએ,
એમ ઊજળું મરણ કરી દઈએ !
~ આબિદ ભટ્ટ
વ્યય પાણીનો થતાં શું આપણે અટકાવશું?
માણસોને સાદી વાતો કેમ રે સમજાવશું?
ખૂબ તરસ્યો રાખી એને ઝાંઝવા જોવા જ દો
તાપથી ભરપૂર રણમાં એમને દોડાવશું?
– ડૉ. ગિરીશ દાણી
કેવી રીતે જળ અહીં આંસુ બને તે જાણવા,
વહાલસોયી દીકરી ઘરથી વળાવી જોઈએ.
~ ગૌરાંગ ઠાકર
સમય એવો હતો જ્યારે ધરા જળમાં હતી, આજે…
ધરા પર જળ રહે માટે, કરે છે પ્રાર્થના માનવ.
~ભૂમિ પંડ્યા (રાજુલા)
જાણું છું એના નગરના પાણીની તંગી વિશે,
શું કરું કે આંખોમાં આસુંય ખારા જળના છે!
~ દિક્ષિતા શાહ
બચશે, બચાવશો તો; બચશો, બચાવશો તો!
ઉખાણું આ સમજજો, જેનો જવાબ જળ છે!- હિમાદ્રી આચાર્ય- દવે
પાણી ભરેલ વાદળોને ખેંચી લાવવા,
ઓછાં પડે છે દોસ્ત! આ શહેરોને ઝાડવાં!
~ વિવેક મનહર ટેલર
વધુ કોઈ પ્રસ્તાવના વગર અંતમાં દક્ષેશ કોન્ટ્રાકટર ‘ચાતક’ની આ કવિતા વિશ્વ જળ દિવસ માટે…
જળ પર પડે પવનનાં પગલાંઓ ધીરે ધીરે,
ખીલે પછી કમળનાં ચ્હેરાંઓ ધીરે ધીરે.
કેવો હશે મધુર એ સંસ્પર્શનો અનુભવ,
ગુંજે છે તાનમાં સહુ ભમરાઓ ધીરે ધીરે.
સારસ ને હંસ યુગ્મો ચૂમી રહ્યાં પરસ્પર,
તોડીને મૌનના સૌ પરદાંઓ ધીરે ધીરે.
તું જાતને છૂપાવી કુદરતથી ભાગશે ક્યાં ?
એ ખોલશે અકળ સૌ મ્હોરાંઓ ધીરે ધીરે.
વૈભવ વસંતનો છે સંજીવની ખુદાની,
બેઠાં કરે છે સૂતાં મડદાંઓ ધીરે ધીરે.
ઈશ્વરની આ અભિનવ લીલા નિહાળ માનવ,
છોડી દે તારા મનની ભ્રમણાઓ ધીરે ધીરે.
સંભાવના ક્ષિતિજે વરસાદી વાદળોની
ચાતક વણે છે એથી શમણાંઓ ધીરે ધીરે.